«για τήν ομορφιά»

 

 

Πρέπει να ομολογήσουμε ότι δεν μάς αρέσει να μιλούμε για τήν ομορφιά. Μήπως αυτή η λέξη και έννοια δεν είναι μια πηγή πλήξης ; Και η ομορφιά δεν είναι άραγε μια ιδέα υπέροχης ωχρότητας, ένα δασκαλίστικο όνειρο ; Λένε πως στηρίζεται σε νόμους· αλλά ο νόμος μιλάει στη διάνοια και όχι στο συναίσθημα, τό οποίο δεν αφήνει τή διάνοια να τό χειραγωγεί. Εξού και η ανία που δημιουργεί η τέλεια ομορφιά και δεν μπορεί κανείς να τής συγχωρήσει τίποτε. Τό συναίσθημα θέλει πραγματικά να έχει κάτι να συγχωρήσει, αλλιώς χασμουριέται και γυρίζει τήν πλάτη. Για να εκτιμήσει κανείς με ενθουσιασμό τό απλώς τέλειο πρέπει να είναι αφοσιωμένος στο νοητό και υποδειγματικό, μια δασκαλίστικη υπόθεση. Είναι δύσκολο ν’ αποδοθεί βάθος σ’ αυτόν τόν εγκεφαλικό ενθουσιασμό. Ο νόμος δεσμεύει μ’ έναν εξωτερικά διδακτικό τρόπο· εσωτερική δέσμευση προκαλεί μόνον η μαγεία. Η ομορφιά είναι μια μαγική συναισθηματική επίδραση, πάντοτε μισότρελη, πολύ ασταθής και εύθραυστη ακριβώς ως επίδραση. Βάλε πάνω σε ένα ωραίο σώμα ένα άσχημο κεφάλι, και αμέσως τό σώμα δεν θα είναι ωραίο, δηλαδή δεν θα συγκινεί πια τό συναίσθημα – τό πολύ στο σκοτάδι, αλλά τότε θα πρόκειται για απάτη. Πόση απάτη, πόσα ταχυδακτυλουργικά τεχνάσματα, πόση κοροϊδία δεν σχετίζονται με τό πεδίο τής ομορφιάς ! Και γιατί ; Επειδή μονομιάς είναι και πεδίο τού έρωτα και τού πόθου, επειδή εδώ ανακατεύεται τό φύλο, η σεξουαλικότητα, και καθορίζει τήν έννοια τής ομορφιάς. Ο κόσμος τών παρασκηνίων είναι γεμάτος από ιστοριούλες για νεαρούς που, μεταμφιεσμένοι σε γυναίκες, έπαιρναν τά μυαλά τών αντρών, για δεσποινίδες που, φορώντας παντελόνια, μπορούσαν να εξάπτουν τά πάθη τών ομοίων τους. Η αποκάλυψη αρκούσε για να σβήσει κάθε συναίσθημα, αφού η ομορφιά έχανε τήν πρακτική της σημασία. Η ανθρώπινη ομορφιά ως συναισθηματική επίδραση είναι ίσως μόνο μαγεία τού φύλου, παραστατική εμφάνιση τής ιδέας τού φύλου, και θα ήταν προτιμότερο να μιλούμε για έναν τέλειο άντρα, για μια εξαιρετικά θηλυκή γυναίκα παρά για έναν όμορφο ή για μια όμορφη, ενώ μόνο με κατανοητή αυθυπέρβαση μια γυναίκα αποκαλεί όμορφη μιαν άλλη, όπως και ένας άντρας έναν άλλο άντρα. Περιπτώσεις στις οποίες η ομορφιά θριαμβεύει πάνω στην προφανώς μη πρακτική ιδιότητα και αποδεικνύει τήν απόλυτη δύναμη συναισθηματικής επίδρασης είναι μεν λίγες, αλλά υπάρχουν αποδεδειγμένα. Εδώ έρχεται να παίξει τόν ρόλο του τό στοιχείο τής νεότητας, δηλαδή μια μαγεία που τό συναίσθημα πολύ συχνά τή συγχέει με τήν ομορφιά, και έτσι η νεότητα, όταν δεν εξουδετερώνεται η έλξη της από πολύ ενοχλητικά ελαττώματα, συνήθως θεωρείται απλώς ως ομορφιά – και μάλιστα ακόμη και από τούς ίδιους τούς νέους, όπως δείχνει σαφέστατα τό χαμόγελό τους. Η χάρη είναι δική τους : μια μορφή έκφανσης τής ομορφιάς, που από τή φύση της κυμαίνεται στη μέση μεταξύ τού αρσενικού και τού θηλυκού. Ένας νεαρός δεκαεφτά χρονών δεν είναι ωραίος υπό τήν έννοια τής τέλειας αρρενωπότητας. Δεν είναι επίσης ωραίος υπό τήν έννοια μιας απλώς μη πρακτικής θηλυκότητας – αυτό θα ήταν ελκυστικό μόνο για ελάχιστους. Πρέπει όμως να παραδεχθούμε ότι η ομορφιά ως νεανική χάρη γέρνει πάντοτε ελαφρά προς τή θηλυκότητα από ψυχική και εκφραστική άποψη· αυτό έγκειται στη φύση της, στην τρυφερή της σχέση προς τόν κόσμο και στη σχέση τού κόσμου προς τήν ίδια, και ζωγραφίζεται στο χαμόγελό της. Είναι αλήθεια ότι ένας δεκαεφτάχρονος μπορεί να είναι πιο ωραίος από μια γυναίκα και έναν άντρα, ωραίος όπως μια γυναίκα και ένας άντρας, ωραίος και από τίς δύο πλευρές και με κάθε τρόπο, όμορφος και ωραίος, έτσι που να τόν χαζεύουν και να τόν ερωτεύονται τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες.

 

thomas mann «ο ιωσήφ και οι αδελφοί αυτού»

 

 

 

 

 

 

τό απόσπασμα είναι από τήν αρχή τού δεύτερου τόμου, «ο νεαρός ιωσήφ», και μολονότι δεν δίνει μια πλήρη εικόνα για τό περιεχόμενο τού βιβλίου, μού άρεσε γιατί δίνει μια νύξη για τήν αμφιφυλόφιλη διάθεση τού ίδιου τού μαν στη ζωή του – έτσι όπως τήν μαθαίνουμε από τά ημερολόγιά του – είναι πολύ ωραία τά αποσπάσματα που ανακαλύπτει και δηλώνει ότι μπορεί να είναι ερωτευμένος με τόν 14χρονο γιο του (τόν κλάους)

παρ’ όλ’ αυτά τό βιβλίο είναι πολύ πλατύτερο

καταρχάς, δεν ξέρω βιβλίο για τήν ιστορία τής μυθολογίας (γιατί ουσιαστικά περί αυτού πρόκειται) που να ’χει συλληφθεί, και γραφτεί, με περισσότερο χιούμορ. Και εξάλλου δεν ξέρω βιβλίο τού τόμας μανν που να ’χει γραφτεί με τόσο κέφι – σχεδόν γελάει, σε κάθε πρόταση –. Και ακριβώς τό ελαφρώς ιερατικό ύφος τής αφήγησης υποκρύπτει μια τέτοια ειρωνεία που προκαλεί και πραγματικό γέλιο τίς στιγμές που ένας επιμελημένα καθημερινός και απρόσεκτος διάλογος μάς επαναφέρει στον άδοξο χρόνο τού ίδιου τού μαν, αφηγούμενου. Από τήν άλλη βέβαια ο αφηγητής έχει στη διάθεσή του όλα τά όργανα τού βάθους – από τήν ψυχανάλυση, ώς τήν λεπτομερή (υποθέτει κανείς) γνώση τών ιερατικών κειμένων, και ώς τίς πιο λεπτεπίλεπτες ικανότητες τού ταλέντου του για κατανόηση – τού πόσο αμφίσημο είναι τό έργο που έχει αναλάβει : οφείλει να αποκαθηλώσει τά ιερατικά κείμενα τής εβραϊκής παράδοσης, καταδείχνοντας τή ρεαλιστική τους καταγωγή – και τό ψέμα. Έτσι σε κάθε πρόταση σού γεννιέται ο πειρασμός να ανατρέξεις στα γνήσια κείμενα (τήν «παλαιά διαθήκη») και τήν ίδια στιγμή σού αναχαιτίζει τόν ενθουσιασμό, ο ενθουσιασμός τού ίδιου τού κειμένου : σού γεννιέται η ελπίδα ότι «ανατρέχοντας στις πηγές» θα βρεις τήν αλήθεια πίσω από τό κείμενο, που τήν ίδια στιγμή σέ καθηλώνει στην άλλη ελπίδα : πως ό,τι αληθινότερο θα μπορούσες να διαβάσεις για τή συγκεκριμμένη μυθολογία και όλες τίς μυθολογίες βρίσκεται ήδη στα χέρια σου, και τό έχεις μπροστά στα μάτια σου

για μένα είναι τό πιο απολαυστικό βιβλίο τού τόμας μαν, τό οποίο επιπλέον είναι στην πραγματικότητα μια saga – τέσσερα ογκώδη βιβλία (στην πολύ καλή μετάφραση τού λευτέρη αναγνώστου) (άρχισα να τό διαβάζω τόν σεπτέμβριο στις διακοπές μου μαζί με κάτι άλλα, τά άλλα τελειώσανε αυτό κρατάει ακόμα)

 

 

 

 

φωτο